Šta je to Cloud ili Oblak?

Šta je Cloud? Gdje je Cloud? Koristim li ja već Cloud? Samo neka od pitanja koja ste do sada čuli ili ste sami sebi postavljali. Kratko i ograničeno, Cloud je komercijalni naziv i metafora za Internet. I da, većina ljudi koristi neki servis koji je baziran na Cloudu a da to i ne zna. U suštini, Cloud servisom se mogu smatrati razni mail sistemi kao što je Gmail, Hotmail, Yahoo mail, aplikacije za skladištenje podataka kao što je Dropbox, SkyDrive i slično. Preduslov za korišćenje Cloud servisa je da imate neki uređaj (telefon, tablet, računar) i izlaz na internet.

Cloud podrazumjeva skladištenje podataka na internetu a ne lokalno na vašem hard disku. Ali, nije riječ samo o podacima jer je suština u tome da se kompletni sistemi nalaze tamo negdje na Cloud-u. To „tamo negdje“ je na serverskoj infrastrukturi nekog Data centra. Taj pristup ima dosta prednosti koje ću spominjati u nastavku ali recimo da je prva to što o toj infrastrukturi vode računa profesionalci za razliku od čuvanja podataka na lokalnim računarima/serverima.

Servisi bazirani na klaudu mogu se podijeliti u 3 grupe a to su IaaS, Paas i SaaS.

Osnovni model klaud usluge gdje je korisniku kao usluga pružena mogućnost korišćenja informatičke infrastrukture, uglavnom virtualne platforme. Pod infrastrukturom se najčešće podrazumjeva: serveri, mrežna infrastruktura, centar za skladištenje podataka, operativni sistemi i slično. Korisniku je pružena mogućnost da dobije infrastrukturu po želji bez kupovine svoje opreme, već nekom vrstom iznajmljivanja potrebnih resursa. Ovaj klaud servis je posebno interesantan malim i srednjim preduzećima kojima je ulaganje u sopstvenu infrastrukturu izuzetno skupo. Na ovaj način se dobija pouzdana, stabilna i visoko dostupna infrastruktura koju su do skoro mogle da priušte samo velike kompanije. Korisnik može pokrenuti različite vrste programske podrške, od operacionog sisteme do aplikacija, i on je odgovaran za održavanje softvera. Korisnik može imati i ograničeni nadzor nad odabranim komponentama infrastrukture. Popularizaciji ovog servisa najveći doprinos je dao razvoj tehnologije virtuelizacije (neki od narednih članaka).

Usluga se odnosi na razvojnu okolinu i potreban paket softverskih podsistema. Možemo reći da je PaaS sloj iznad IaaS-a. Korisnik moze razvijati testirati i ditribuirati vlastite aplikacije koje se pokreću na infrastrukturi provajdera klaud usluge. Provajder obezbjeđuje platformu i izvršno okruženje koja najčešće uključuje servere, mrežnu infrastrukturu, centar za skladištenje podataka, operativne sisteme i programske jezike. Neki provajderi daju mogućnost automatskog prilagođavanja obima resursa tako da ih korisnik ne mora dodatno alocirati. Korisnik ima kontrolu nad aplikacijama i posredničkim slojem dok provajder klaud usluge kontroliše ostale slojeve infrastrukture, ali korisnik može imati mogućnost izbora strukture okoline. Pogodnost je što tim koji radi na razvoju softvera nije ograničen geografskom lokacijom, resursa ili ostalih članova tima. Neki od primjera su Microsoft Azure, Amazon Elastic Beanstalk, Google App Engine.

Klaud servis sa kojim ćemo se mi najviše baviti kroz razvoj softvera koji će kroz cloud biti dostupni krajnjim korisnicima. Korisniku je pružena mogućnost upotrebe dostupnih aplikacija koje se nalaze u infrastrukturi oblaka. Aplikacije su dostupne putem Interneta s različitih klijentskih uređaja. Aplikacije mogu biti besplatne a ukoliko se plaćaju najčešći model je pretplata, mjesečna ili godišnja. Provajder je vlasnik pozadinske infrastrukture, uključujući mrežu, servise, operativne sisteme, sistem za skladištenje podataka, kao i konkretnog sofvera koji je dostupan velikom broju korisnika preko internet pretraživača. Provajder klaud usluge ima kontrolu nad kompletnom infrastrukturom, dok korisnik može definisati pravo pristupa iznajmljenom softveru, npr. ko u okviru firme može pristupati iznajmljenom softveru. Korisnici dijele resurse provajdera na kojima se nalazi iznajmljeni program. S korisničke strane to znači da nema dodatnog softverskog ili hardverskog ulaganja, kao ni usluga održavanja infrastrukture sistema za koje je sada zadužen provajder. Korisnik je vlasnik ličnih podataka na takvom sistemu. Neki od primjera su Microsoft Office 365, Google Apps.

Povoljnost, stabilnost, bezbjednost, skalabilnost.

• Nema ulaganja u infrastrukturu. Dobijate ono što želite i koristite onoliko koliko vam je potrebno. Nisu bitne ni performanse vašeg uređaja niti vrsta uređaja sa kog pristupate.
• Sistem sa svim podacima je visoko dostupan u bilo koje vrijeme sa bilo kog mjesta i uređaja koji ima izlaz na internet. Izrada takvog informacionog sistema košta mnogo jer za početak podrazumjeva redodantnost svih hardverskih (internet, napajanja, sistemi za skladištenje podataka…) i softverskih komponenti.
• Da li je bezbjedno? Ako govorimo o riziku od  gubljenja podataka uslijed kvara nekog uređaja, definitivno je mnogo bezbjednije čuvati podatke u oblaku odnosno ozbiljnom Data centru nego na jednom računaru ili nekom serveru koji nije adekvatno održavan. Ako govorimo o neovlašćenom pristupu podacima, opet je bezbjednije čuvati podatke u nekom modernom Data centru nego u nekoj lokalnoj varijanti koju po pravilu karakteriše nebezbjedna mreža, ne ažurirani (update) operativni sistemi (serverski i klijentski), bez definisanih prava pristupa podacima i slično.
• Skalabilnost se karakteriše mogućnošću da možete da proširite sistem jednostavno kada vam se javi potreba za širenjem

Postoji nekoliko vrsta Clouda: Privatni, javni, zajednički i hibridni.

Dakle, moguće je imati sopstveni Cloud. Privatni oblak je napravljen isključivo za upotrebu jednog klijenta,rezervisan centar podataka za tog klijenta, koji može biti unutar organizacije ili hostovan od strane klaud provajdera. IT službe kompanija ili provajder klaud usluga grade privatne oblake i upravljaju njima. Organizacije koje posjeduju privatni oblak imaju potpunu kontrolu nad strukturom oblaka. Ovo je interesantno većim kompanijama (telekomi, banke, državna uprava) odnosno korisnici koji žele, i zbog zakonskih regulativa moraju da imaju potpunu kontrolu na sistemom kao i obaveza da se podaci fizički nalaze na teritoriji određene zemlje.

Klaud provajder omogućava pristup resursima kao što su aplikacije, skladišta za podatke i drugi resursi dostupni za javnost, nezavisno da li se radi o pojedincima ili organizacijama, putem interneta. Usluge mogu biti besplatne ili se koristi model plaćanja po korišćenju (engl. pay-per-usage). Infrastruktura se nalazi u vlasništvu provajdera, i nije dostupna za uvid ili kontrolu korisnicima.

Zajednički oblak je oblak koji deli nekoliko organizacija. Infrastruktura podržava posebne zajednice koje imaju zajedničke potrebe, misije, zahtjeve sigurnosti i slično. Njima mogu upravljati same organizacije ili neko drugi (provajder usluga). Ovdje se troškovi dijele između samo nekoliko klijenta tako da mogućnosti uštede su ograničene.

Strukturu oblaka čine dva ili više različitih oblaka (privatni, zajednički ili javni) koji ostaju jedinstveni entiteti, ali su međusobno povezani standardizovanim ili prikladnim tehnologijama koje omogućavaju efikasan prenos podataka ili aplikacija.Hibridni oblaci povezuju javne i privatne modele oblaka. Mogućnost proširivanja privatnog oblaka s resursima javnog oblaka može se koristiti za održavanje uslužnih nivoa kako bi se lakše izdržala velika opterećenja.